بررسی تنوع اللی زیرواحدهای گلوتنین با وزن مولکولی پایین و گلیادین در ژنوتیپ های گندم با استفاده از نشانگرهای اختصاصی

خواص بی نظیر آرد گندم بستگی به پروتئین های ذخیره ای بذر دارند، گلوتن که رابطه مستقیمی با کیفیت خمیر دارد، از سه جزء گلوتنین های با وزن مولکولی بالا، گلوتنین های با وزن مولکولی پایین و گلیادین تشکیل شده است و در حدود 80 درصد پروتئین های ذخیره ای بذر را تشکیل می دهد. تنوع ژنتیکی در سطح دی ان ای برای گلوتنین های با وزن مولکولی پایین و گلیادین ها به دلیل تنوع اللی بالا و همپوشانی آنها با هم هنوز به طور کامل شناخته نشده است. با استفاده از نشانگرهای اختصاصی امکان شناسایی الل هایی که به دلیل همپوشانی پروتئینهای گلیادین با زیرواحدهای کوچک گلوتنین ناشناخته مانده اند فراهم می شود. در این تحقیق به منظور بررسی تنوع اللی در ژنهای کد کننده گلوتنین های با وزن مولکولی کم و گلیادین ها، 90 توده بذر شامل، خویشاوندان وحشی، تتراپلوئید و هگزاپلوئید های بومی و تجاری با استفاده از 5 جفت آغازگرهای اختصاصی برای زیرواحدهای کوچک گلوتنین و 4 جفت برای گلیادین ها مورد بررسی قرار گرفتند. در زیرواحدهای کوچک گلوتنین برای جفت آغازگر اول تنوع خوبی در ارقام دیپلوئید و تتراپلوئید مشاهده شد. برای جفت آغازگر دوم در ارقام دیپلوئید فقط دو ژنوتیپ ae. tauschii که دارای ژنوم d بودند تکثیر باند داشتند، در کل ارقام برای این آغازگر تنوع زیادی مشاهده نشد و در حدود یک سوم ارقام هیچ باندی نداشتند. برای جفت آغازگر سوم علاوه بر باند اصلی یک قطعه دیگر نیز مشاهده شد. برای جفت آغازگر چهارم همه ژنوتیپ های دیپلوئید مورد مطالعه دارای الل مورد نظر بودند برای آغازگر پنجم در ارقام دیپلوئید برای این بلوک ژنی تنوع قابل توجهی مشاهده شد، خصوصا بین ژنوم a و b. در گلیادین ها برای دو جفت آغازگر اول و دوم که مربوط به امگاگلیادین ها هستند، در ارقام دیپلوئید مورد مطالعه هیچ اللی وجود نداشت و در بقیه ارقام مورد مطالعه نیز تنوع چندانی مشاهده نشد، دو جفت آغازگر بعدی مربوط به گاماگلیادین ها هستند که در جفت اول سه باند با طول های 650، 780 و بیش از 800 جفت بازی مشاهده شد که در ارقام دیپلوئید فقط در دو ژنوتیپ ae. tauschii تک باند 650 جفت بازی مشاهده شد و در ارقام تتراپلوئید و هگزاپلوئید با تنوع بالایی این الل ها مشاهده شدند. از تنوع موجود می توان در برنامه های اصلاحی به منظور بهبود کیفیت آرد گندم بهره برد.